• adminbeza

የከተማ አመራር ለዜጎች የመጀመሪያውም የመጨረሻውም የፍትህ ሸንጎ ነው። በመሆኑም አንድ የከተማ መሪ የዜጎችን ጥያቄ ለመመለስ በመረጃ ላይ የተመሰረተ የአስተዳደር ስርዓት መከተል አለበት። ይህ ደግሞ በአራት ቁልፍ ነጥቦች ላይ ያተኩራል።

•በመረጃ መሰረተ ልማት ላይ መመስረት፡ ትክክለኛ ውሳኔ ለመወሰን መረጃ መኖር አለበት።
•የመተንተን ብቃት፡ የተገኘውን መረጃ የመተንተን እና የመረዳት ችሎታ ያስፈልጋል።
•ባህልን ግምት ውስጥ ማስገባት፡ ውሳኔዎች የከተማውን ባህልና ማህበራዊ እሴቶች ከግምት ውስጥ ማስገባት አለባቸው።
•ትክክለኛና ተገቢነት ያለው ውሳኔ መስጠት፡ ከተማውና ማህበረሰቡ የሚፈልጉትን በመለየት ፈጣንና ትክክለኛ ምላሽ መስጠት ያስፈልጋል።

ከተሞች በቀደመው ዘመን

ከተሞች ከ10,000 ዓመታት በፊት ሰዎች ከመዟዟር ህይወት ወደ ቋሚነት ሲሸጋገሩ የተፈጠሩ ናቸው። የመጀመሪያዎቹ ከተሞች እንደ ኡሩክ (ሜሶጶታሚያ)፣ ሞሄንጆ-ዳሮ (ኢንዱስ ሸለቆ)፣ ቴብስ (ግብጽ)፣ ሺአን (ቻይና) በመስኖ እና በንግድ መስመሮች አቅራቢያ ተመሠረቱ። የመጀመሪያዎቹ ከተሞች የፖለቲካ እና የኢኮኖሚ ማዕከሎች፣ የነገሥታት እና የካህናት መቀመጫዎች እንዲሁም የንግድና የገበያ ማዕከሎች ነበሩ። በተጨማሪም የእውቀት እና የሃይማኖት ክምችቶች ሲሆኑ የጥንት ሥልጣኔዎች ቤተመጻሕፍት፣ ትምህርት ቤቶችና ቤተ መቅደሶች የከተሞች ወሳኝ አካል ነበሩ። ከተሞች እንደ ኢምፓየር ገንቢዎች ያገለግሉ ነበር። አቴንስ እና ሮም ለዲሞክራሲና ለሕግ መሰረት ሲሆኑ፣ ቬኒስና ፍሎረንስ የንግድና የህዳሴ ማዕከሎች ነበሩ። ታላላቅ ኢምፓየሮችም ከተሞችን እንደ መሰረት በመጠቀም አድገዋል።

የሮም ውድቀት የአንድ ኢምፓየር መውደቅ ብቻ አልነበረም። የሮም መውደቅ በአውሮፓ ውስጥ የከተማ ህይወት ለዘመናት እንዲጠፋ ምክንያት ሆኗል፣ ይህም በታሪክ “ጨለማው ዘመን” ተብሎ የሚጠራውን ጊዜ አስከትሏል። ይህ የሚያሳየው የከተሞች ህልውና የሥልጣኔ መገለጫ መሆኑን ነው።

ከተሞች በአሁኑ ጊዜ፡ የሰው ልጅ ሞተሮች

ዛሬ፣ ከዓለማችን ህዝብ ግማሽ በላይ የሚሆነው በከተሞች ውስጥ ይኖራል። ከተሞች ከምድር ስፋት ውስጥ 3% እንኳን የማይሸፍኑ ቢሆንም፣ የሰው ልጅ ሞተሮች ናቸው ማለት ይቻላል።
•የኢኮኖሚ ሞተሮች: ከዓለማችን ጠቅላላ ምርት (GDP) ውስጥ 80% የሚመነጨው በከተሞች ነው። የ10 ሀብታም ከተሞች ሀብት ከ90 ድሃ ሀገራት ሀብት ጋር እኩል ነው።
•የኃይል ፍጆታ ማዕከሎች: 75% የኃይል ፍጆታና 70% የካርቦን ልቀት የሚፈጠረው በከተሞች ነው።
•ዓለም አቀፍ ኃይል: ኒውዮርክ፣ ለንደን፣ ሻንግሃይ (ፋይናንስ)፣ ሼንዘን፣ ሳን ፍራንሲስኮ ባይ አሪያ፣ ባንጋሎር (ቴክኖሎጂ)፣ ሴኡል፣ ሎስ አንጄለስ፣ ፓሪስ (ባህል፣ፊልም፣ ፋሽን) እና አዲስ አበባ፣ ጄኔቫ (ዲፕሎማሲ) ከተሞች ዓለም አቀፋዊ ኃይላቸውን የሚያሳዩባቸው ምሳሌዎች ናቸው።
•የማህበራዊና የፖለቲካ የፍልሚያ ሜዳዎች: ከተሞች ለለውጥና ለአብዮት ማዕከላት ናቸው። ለምሳሌ፣ የአረብ አብዮት በካይሮ፣ የሲቪል ራይትስ በአሜሪካ ከተሞች እና የአየር ንብረት ለውጥ ሰልፎች በዓለም አቀፍ ከተሞች የተካሄዱት በከተሞች ነው።
*በ2050 ዓ.ም የከተማ ነዋሪዎች ቁጥር 70% ሊደርስ እንደሚችል ይገመታል። ይህ ማለት የከተሞች ሚና ከመቼውም ጊዜ በላይ ወሳኝ ይሆናል ማለት ነው።

ከተሞች በመጪው ዘመን፡ የሥልጣኔ ላብራቶሪዎች

የከተሞች የወደፊት ሁኔታ በአፍሪካ እየተመራ ይመስላል። በ2100 ዓ.ም ከ20 ትላልቅ ከተሞች ውስጥ 13ቱ በአፍሪካ እንደሚገኙ ይገመታል (ላጎስ፣ ኪንሻሳ፣ ዳር ኢስ ሳላም፣ አዲስ አበባ)። ይህም የከተሞች ዕድገት የአፍሪካን ዕጣ ፈንታ እንደሚወስን ያሳያል።

የነገሮች በይነመረብ (IoT)፣ አረንጓዴ የከተማ እቅዶች እና የክብ ኢኮኖሚ ስርዓቶች የአስተዳደርን እና የሀብት አጠቃቀምን በማሻሻል የወደፊቱን ከተሞች ብልህ እና ዘላቂ ያደርጓቸዋል። ከተሞች ከአገራት ጋር በእኩል የሚወዳደሩበትም ዘመን እየመጣ ነው።

ይሁን እንጂ ይህ ጉዞ ፈተናዎች አሉት። የባህር ዳርቻ ላይ ያሉ ከተሞች በአየር ንብረት ለውጥ ሳቢያ በውሃ መጥለቅለቅ አደጋ ሲጋለጡ፣ የ”ድርብ ከተሞች” መፈጠር የእኩልነት ችግርን ያባብሳል።

በተጨማሪም፣ ብልህ ከተሞች “ዲጂታል እስር ቤቶች” ሊሆኑ የሚችሉበት ስጋት አለ።

ሆኖም፣ የአዲስ ከተማ-አገር ኃይል መምጣት ይጠበቃል። ከተሞች እንደ መካከለኛው ዘመን ቬኒስ ወይም ዘመናዊ ሲንጋፖር ከአገሮች ጋር በኃይል ሊወዳደሩ ይችላሉ። በዚህም ምክንያት፣ ከተሞች አለቆች እና ገዢዎች በአየር ንብረት ለውጥ፣ በአርቲፊሻል ኢንተሊጀንስ ደንብ እና በሽግግር ላይ ከፕሬዚዳንቶች የበለጠ ተጽዕኖ ይኖራቸዋል። በ2075 ዓ.ም እንደ ላጎስ፣ ኪንሻሳ እና አዲስ አበባ ያሉ የአፍሪካ ትላልቅ ከተሞች በመሠረተ ልማት፣ በመንግሥት እና በፈጠራ ቢወጡ ዛሬ ከቶክዮ፣ ኒውዮርክ እና ሻንግሃይ ጋር የሚወዳደሩ የሥልጣኔ አውራጃዎች ሊሆኑ ይችላሉ።

የከተሞች ፓራዶክሶች

ከተሞች ውስብስብ እና እርስ በርሳቸው የሚጋጩ እውነታዎችን ይዘዋል።

• ሀብት እና ድህነት: ቢሊየነሮችን የሚፈጥሩ ቢሆንም፣ ሰፊ የድሆች አውራጃዎችንም ያመነጫሉ።
• ግንኙነት እና ነጠላነት: በሚሊዮኖች የሚቆጠሩ ሰዎች በአንድ ላይ ቢኖሩም፣ ብዙዎች ግን የብቸኝነት ስሜት ይሰማቸዋል።
• ፈጠራ እና ጥፋት: የዕድገት ሞተሮች ሲሆኑ፣ በአየር ንብረት ለውጥ ላይ ከፍተኛ ጉዳት የሚያደርሱም ናቸው።
• ነፃነት እና ቁጥጥር: የተቃውሞ ቦታዎች እንደሆኑ ሁሉ፣ ከባድ የፖሊስ ቁጥጥር የሚደረግባቸውም ናቸው።

ስለከተሞች እንዲህ ተብሏል

• “ከተሞች የሰው ልጅ ታላቁ ፍጥረት ናቸው።” – ሉዊስ ሙምፎርድ
• “ከተሞችን የሚቆጣጠር ሁሉ ወደፊቱን ይቆጣጠራል።” – የጂኦፖለቲካ አባባል

በአጠቃላይ የጥንት ከተሞች ሥልጣኔን አስገኝተዋል የአሁን ከተሞች ኢኮኖሚ፣ ፖለቲካ እና ባህልን ይገዛሉ የወደፊቱ፡ ከተሞች ደግሞ የሰው ልጅ ይበልጣል ወይስ ይወድቃል የሚለውን ይወስናሉ።